برای مهار، بازیافت، و پاکسازی نفت از محیط آبی یا سواحل آلوده‌شده، روش‌های‌ مختلفی را برای حذف آلودگی نفتی به‌کار می‌بندند. به ‌منظور جلوگیری از پخش نفت در آب، رسیدن آن به ساحل، عملیات مقابله با آلودگی نفتی آغاز می‌شود. خوشبختانه، بخش‌هایی از ترکیبات نفت خام در همان ساعات اولیۀ حادثه، تبخیر می‌شود یا از طریق انرژی امواج به اعماق دریا می‌رود. با ‌این ‌همه، باید به ‌سرعت، نفت ریخته‌شده را مهار کرد تا میزان آسیب به افراد، محیط‌زیست و تأسیسات به حداقل برسد. این عملیات شامل دو مرحلۀ مهار و بازیابی نفت است که در اجرای آن از روش‌های مکانیکی یا روش‌های جایگزین که شامل روش شیمیایی، روش زیستی یا سوزاندن ، استفاده می‌شود. غالباً، برای مهار نفت و جمع‌آوری آن از سطح دریا از روش‌های مکانیکی بهره می‌گیرند، اما در مواردی هم باید یکی از روش‌های شیمیایی ذکر شده را جایگزین کرد. در پاکسازی و فرونشانی نفت از سواحل نیز فرایندهای طبیعی و روش‌های فیزیکی به‌کار می‌رود که در ادامه به شرح‌ هر‌یک خواهیم پرداخت.

 روش فیزیکی مقابله در دریا:

پس از وقوع حادثۀ آلودگی نفتی در دریا، برای محدود کردن (مهار) پخش نفت و بازیابی، از ابزار‌های مکانیکی استفاده می‌شود. این ابزارها شامل بوم های شناور (( Boom ، اسکیمرها ( Skimmer ) و مواد جاذب (Absorbent material ) است که از میان آنها رایج‌ترین ابزار، بوم های شناور‌ هستند.

 

- استفاده از بوم ها و سد های شناور:

بوم ها و سدهای شناور محدودکننده با هدف مهار پخش نفت و کاهش میزان آلودگی خطوط ساحل و دیگر منابع محیطی به‌کار می‌‌روند. از‌آنجا‌ که در این روش، نفت در لایه‌‌های سطحی ضخیم‌‌تری تغلیظ می‌‌شود، بازیابی آن نیز آسان‌‌تر است. از بوم ها و سدهای شناور می‌‌توان برای انحراف و هدایت لکه‌‌های نفتی به مجرا‌های خاصی که در مسیرهای مطلوب تعبیه شده‌اند، استفاده می شود. با این روش، جمع‌‌آوری و بازیابی لکه‌‌های نفتی از سطح آب آسان‌‌تر می‌‌شود. طراحی و ساخت بوم ها و سدهای شناور مهار‌کننده متفاوت است، اما در همۀ آنها چهار مشخصۀ اصلی و مشترک به چشم می‌خورد که عبارت‌اند از:

·  وجود بخش شناورسازی جهت مهار نفت و پیشگیری از پاشیدن نفت به بالای سد بر اثر موج

· وجود دامن و بخش زیرین جهت جلوگیری از عبور جریان و رد شدن لکه های نفتی از زیر بوم و سدهای شناور

داشتن یک بخش طولی که غالباً، زنجیر یا کابلی است که زیر پوشش زیرآبی قراردارد، تا سد در برابر باد و موج تعادل بهتری داشته و بتوانند نیروهای وارد بر آن را تحمل نماید.

 

 

- استفاده از اسکمیرها :

اسکیمر وسیله‌ای برای بازیابی نفت ریخته‌‌شده برسطح آب دریا است. بازدهی اسکیمرها به شرایط آب و هوا بستگی دارد. در آب‌های متلاطم و خروشان، اسکیمرها حجم کمتری از نفت را بازیابی می‌کنند. اسکیمر‌ها بر سه نوع‌اند:

· اسکیمرهای رودخانه ای

·  اسکیمر‌های جاذب نفت

· اسکیمر‌های مکشی

 

 با توجه به نوع نفت ریخته ‌‌شده، شرایط دریا هنگام عملیات جمع آوری و وجود ذرات جامد در آب، یکی از این سه نوع اسکیمر را به‌کار می‌برند که البته، هر کدام مزایا و معایب خود را دارند.

  

استفاده از مواد جاذب:

این مواد قابلیت جذب نفت را به خود دارند. اگر مقدار نفت ریخته‌‌شده کم باشد، برای پاکسازی آب می توان از این ابزار استفاده کرد. به کمک این مواد با ساز وکار جذب مایع، جذب سطحی، یا هر دو می‌‌توان نفت را بازیابی کرد. در مادۀ جاذب مایع، نفت در فضای متخلخل آن نفوذ می‌‌کند، اما در مواد جاذب سطحی، نفت به فضای متخلخل نفوذ نمی‌کند، بلکه فقط در سطح آن جذب می‌شود. برای مقابله با نفت ریخته‌‌شده، مادۀ جاذب باید هم‌زمان نفت‌‌دوست و آب‌‌گریز باشد. هنگامی‌که از مواد جاذب برای بازیابی نفت استفاده می‌‌شود، باید پس از عملیات، نفت را از آب جدا و آن را با روشی مناسب، معدوم یا پس از پاکسازی، برای استفادۀ مجدد آماده کرد.مواد جاذب در سه گروه مواد طبیعی آلی، مواد طبیعی غیرآلی (معدنی)، و مواد مصنوعی دسته‌بندی می‌‌شوند.

در حال حاضر این اداره کل دارای 914 متر بوم جاذب و 9600 متر مربع پد جاذب میباشد.

 

 

روش شیمیایی:

یکی از روشهای مقابله با آلودگی دریا و جلوگیری از آلوده شدن محیط زیست دریایی،استفاده از مواد شیمیایی دیسپرسنت به منظور جلوگیری از پراکندگی آلودگیهای نفتی است.مواد دیسپرسنت،تشکیل قطرات کوچک نفت پراکنده در لایه بالایی ستون آب را تسریع می کنند.فرآیند طبیعی امولسیون شدن نفت درآب را می توان توسط اسپری مواد دیسپرسنت بر روی لکه های نفتی از روی کشتی یا هواپیما سرعت بخشید. از این مواد برای پراکندگی و از بین بردن لکه های نفتی بخصوص هنگامی که بکارگیری تجهیزات مقابله با آلودگی فراهم نبوده و یا آلودگی با سرعت به ساحل نزدیک می شود،مورد استفاده قرار می گیرد.هدف اصلی استفاده از مواد دیسپرسنت به حداقل رساندن میزان خسارت ناشی از شناور بودن مواد نفتی روی سطح آب است که در صورت شناوری و گسترش آن امکان صدمه رساندن به محیط زیست دریایی و تاسیسات ساحلی وجود خواهد داشت. در صورت امکان بهتر است از مواد دیسپرسنت استفاده نشود، ولی بهر حال بکارگیری و استفاده از مواد دیسپرسنت نیز محدودیت خاص خود را داشته و باید با توجه به جهت باد و جریانات امواج، شرایط جوی، میزان عمق،گردش جریان آب و حساسیت زیست محیطی منطقه دریایی و کاملاً کنترل شده صورت پذیرد. در هر صورت بایستی مجوزهای لازم از مرجع استانی مقابله با آلودگی های دریایی (اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر ) در خصوص انجام عملیات مقابله شیمیایی اخذ گردد و مطابق با دستورالعمل منتشر شده توسط سازمان بنادر و دریانوردی و تحت مدیریت مرجع استانی عملیات صورت گیرد.

       تجهیزات مقابله با آلودگی اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر